کوه و غار حِرا
کوه حرا به نام جبل النور ، جبل القرآن و جبل الاسلام نيز شناخته مي شود. اين کوه که يکي از مکان هاي مقدس مکه و از آثار مذهبي باقي مانده از عصر رسالت به شمار مي رود، در شمال شرق مکه واقع شده و دويست متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
بر روي اين کوه، گياه يا آبي ديده نمي شود. گفتني است که در امتداد اين کوه، کوه هاي اطراف عرفات قرار داشته و همچنين با کوه هاي طائف نيز پيوند دارد. حدود پنجاه متر مانده به قله کوه، غار حِرا قرار دارد که تنها فضايي به گنجايش نشستن پنج نفر داشته و در جايي از آن، تنها يک نفر مي تواند بايستد.
غار حِرا محل عبادت رسول خداصلي الله عليه وآله بوده و آن حضرت چندي از ايام سال، به ويژه ماه مبارک رمضان را در آن بسر مي برده است. در همين غار بود که نخستين بار بر رسول خداصلي الله عليه وآله وحي نازل شد و پنج آيه آغازين سوره علق براي آن حضرت فرود آمد " اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِي خَلَقَ * خَلَقَ اْلإِنْسانَ مِنْ عَلَق * اقْرَأْ وَ رَبُّکَ اْلأَکْرَمُ * الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ " .
بنابراين، اين غار از بهترين و متبرّک ترين نقاط مکه محسوب مي شود; جايي که مسلمانان آگاه و توانمند براي زيارت بدانجا مي روند و در آنجا نماز مي گزارند.
کوه ثَبير که در برابر کوه حِرا در سوي ديگر جاده قرار دارد، از مکان هاي مقدس به شمار مي رود. گفته اند که خداوند از اين کوه، گوسفندي را براي ذبح نزد اسماعيلعليه السلامفرستاده است.
برگرفته از کتاب آثار اسلامی مکه و مدینه نوشته رسول جعفریان
توضیح کوه نور و غار ثور در بیانی دیگر :
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ، خَلَقَ اْلإِنْسانَ مِنْ عَلَق ، اقْرَأْ وَرَبُّكَ اْلأَكْرَمُ ، الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ، عَلَّمَ اْلإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ
« بخوان به نام پروردگاري كه انسان را از نطفه بسته آفريد ، بخوان و پروردگار تو كريم تر است كه به قلم آموخت و به انسان آنچه نمي دانست آموخت »
كوه نور ، مَهبط جبرئيل امين عليه السلام و محل نزول وحي است . در شب بيست و هفتم ماه رجب ، سال 40 عام الفيل = 610 ميلادي جبرئيل عليه السلام بر قلّه اين كوه بر پيامبر صلّي الله عليه وآله ظاهر شد و با ابلاغ سوره علق ، آغاز رسالت آن پيامبر عظيم الشأن و بهترين خلق خداوند تبارك و تعالي را اعلان كرد .
كوه نور ، كه در چهار كيلومتري شمال شرقي شهر مكّه و كنار راه « منا » به « عرفات » بوده ، اكنون به علّت گسترش مكه ، در داخل شهر قرار گرفته است . ارتفاع آن از دريا 621 و از سطح دامنه 281 متر است . اين كوه در تورات ، « جبل فاران » ناميده شده و نزد مردم محلّي به « جبل النور » معروف است . شكل آن مخروطي و مستقل از ديگر كوه ها است . غار حِرا در بالاترين نقطه اين كوه واقع شده و آن را به عنوان يكي از كوه هاي بسيار مهم و با فضيلت مكّه دانسته اند .
ارتفاع دهانه غار حِرا 2 متر ، عرض آن حدود 20/1 متر و طولش نيز حدود 2 متر است . از عجايب اين غار آن كه انتهاي آن كاملاً به سوي مسجدالحرام است و در دهانه آن مي توان به سمت بيت المقدس نماز خواند . داخل آن از هنگام طلوع تا غروب آفتاب روشن و علاوه بر اين ، گرماي سوزان را به درون آن راهي نيست ؛ لذا معتكف در اين غار ، احساس گرما و ناراحتي نمي كند . در هر حال چنانكه بعضي گفته اند ، غار حِرا از چند سال قبل از بعثت پيامبر صلّي الله عليه وآله محل اعتكاف ، عبادت ، شب زنده داري و تهجّد آن حضرت بوده است .
رسول الله صلّي الله عليه وآله تمام مدت ماه مبارك رمضان و چندين شب از ماه هاي ديگر را در اين غار به اعتكاف و عبادت مشغول مي شدند . به علت حضور پيامبر صلّي الله عليه وآله و يا جبرئيل در اين مكان ، از انتهاي غار و ديواره ها بوي بسيار خوشي به مشام مي رسد كه اين بوي خوش در دو مكان ديگر هم استشمام مي شود ؛ يكي در محراب مسجد فتح در مدينه و محل غزوه خندق و ديگر در شكافي كه پيامبر صلّي الله عليه وآله را در روز احد در آن مخفي و پرستاري كردند ؛ كه به نظر مي رسد رائحة النبي صلّي الله عليه وآله باشد و اين بو را بسياري از زائران در طي سال هاي متمادي استشمام كرده اند .
در ايام اعتكاف ، همسر فداكار ايشان ، حضرت خديجه عليها السلام مونس و غم خوار پيامبر صلّي الله عليه وآله بوده و از صخره هاي صعب و دشوار اين كوه بالا رفته و براي آن حضرت آب و غذا مي برده است . روزي جبرئيل عليه السلام ، پيامبر صلّي الله عليه وآله را از نوع غذايي كه خديجه عليها السلام براي او مي آورد خبر داد و از او خواست سلام خداوند را به خديجه عليها السلام برساند . با توجه به فاصله طولاني راه غار و سختي و صعوبت آن ، ميزان فداكاري و شهامت آن بانوي بزرگوار و ايثار او در راه خداوند آشكار مي گردد .
امام علي عليه السلام از كساني است كه شاهد اعتكاف پيامبر صلّي الله عليه وآله در اين غار بوده است . ايشان در كودكي دست در دستان مبارك پيامبر صلّي الله عليه وآله ، به دامنه اين كوه مي رفته است .
برگرفته از کتاب تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه نوشته اصغر قائدان