مسجد البيعه
پيش از اين اشاره کرديم که مسلمانان يثرب در مکه، در جمره عقبه براي نخستين بار با رسول خدا صلي الله عليه وآله بيعت کردند و پس از آن بود که اسلام در مدينه گسترش يافت. در محل اين بيعت، مسجدي ساختند که به نام مسجد البيعه شهرت يافت.
بناي فعلي، بسيار کهن است و کتيبه اي کوفي در آن وجود دارد. ممکن است بناي آن در قرن نهم يا دهم انجام گرفته باشد و کتيبه را از دوره هاي قبل نگاه داشته باشند.
به نقل از ابن فهد، مسجد البيعه در سال 144 هجري ساخته شده است. اين مطلب بر اساس کتيبه اي بوده که در مسجد البيعه وجود داشته است. وي در ذيل حوادث آن سال مي نويسد: در اين سال مسجدي بنا شد که آن را مسجد البيعه مي نامند; اين مسجد در نزديکي عقبه قرار دارد، جايي که حدّ نهايي منا از طرف مکه است و آن، در شِعبي قرار دارد، دست چپ کسي که از منا به سوي مکه مي رود. فاصله مسجد البيعه تا جمره عقبه يک غلوه يا اندکي بيشتر است.1 غلوه به فاصله اي مي گويند که يک تير مي رود. همو در ذيل حوادث سال 620 مي نويسد: خليفه عباسي مستنصر بالله، در اين سال مسجد البيعه را که در نزديکي منا است، تعمير کرد.2
مسجدالبيعه از مساجد مورد توجه حجاج طي قرن ها بوده است. ابن تيميه که سنت دوري از اماکن متبرک را پايه گذاري کرده، به صراحت از اين مسجد و اين که محلي متبرک باشد، بدگويي کرده است.3 اين نشان مي دهد که در عصر وي مسلمانان به شدت به اين مسجد علاقه مند بوده و در آن رفت و آمد داشته اند.
مساحت مسجد در آخرين بازسازي 375 متر مربع و بدون سقف بوده است. اخباري در باره بازسازي آن در دوره عثماني توسط سلاطين ترک نقل شده است.
همچنين آمده است که دو کتيبه در اين مسجد وجود دارد; يکي به ساخته شدن آن به دست ابوجعفر منصور در سال 144 هجري و ديگري به ساخته شدن آن در دوران مستنصر عباسي در سال 629 اشاره دارد.
فاکهي در کتاب اخبار مکه به طور مفصل داستان بيعت عقبه را ذيل عنوان مسجدالبيعه نوشته و اسامي کساني از انصار را که در آن شبِ ترسناک در عقبه با رسول خداصلي الله عليه وآلهبيعت کردند، آورده است. در همين شب بود که امام عليعليه السلامدر کنار محل ورودي شعب مراقب بود تا دشمنان به اينجا نفوذ نکنند.
برگرفته از کتاب آثار اسلامی مکه و مدینه نوشته رسول جعفریان