به گزارش پايگاه اطلاع رساني حج، حج را مي‌توان يكي از مهمترين و با شكوه‌ترين رويداد‌هاي مهم در جهان اسلام نام گذاري كرد چرا كه مسلمانان با عقايد مختلف از سراسر جهان به سرزمين حجاز مي‌آيند تا با اتحادي غير قابل وصف زيباترين عبادات را شانه به شانه و در صفوف به هم پيوسته انجام دهند.

حج

حج تمريني است براي دوري از گناه و معصيت در زندگي، تمرين و يادآوري بزرگي است كه بهترين توشه انسان تقوي و پرهيزگاري است و تمريني است براي برادري و اتحاد در برابر دشمنان قسم خورده اسلام و قرآن مجيد، چنانچه خداوند متعال مي‌فرمايد:
«الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِي الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللّهُ وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُوْلِي الأَلْبَابِ: حج در ماههاى معينى است پس هر كس در اين [ماه] ها حج را [برخود] واجب گرداند [بداند كه] در اثناى حج همبسترى و گناه و جدال [روا] نيست و هر كار نيكى انجام مى‏دهيد خدا آن را مى‏داند و براى خود توشه برگيريد كه در حقيقت بهترين توشه پرهيزگارى است و اى خردمندان از من پروا كنيد». «بقره: ۱۹۷»

در اين نوشتار قصد داريم به يك سوال مهم و اساسي پيرامون مسئله حج پاسخ دهيم، سوالي كه با فرارسيدن موسم حج ممكن است در اذهان برخي از افراد خطور كند و پاسخ به اين سوال مي‌تواند اهميت موضوع حج را به خوبي تبيين كند.

سوال:
اگر در سايت‌ها و وبلاگ‌ها و شبكه‌هاي مجازي جستجويي اجمالي داشته باشيد، متوجه خواهيد شد كه مطالب متعددي پيرامون مخالفت با حج نوشته شده است كه همگي حكايت از ترك اين فريضه الهي دارد و از مسلمانان به دلائل مختلف خواسته شده است كه اين تكليف الهي را ترك كنند.

از جمله ادله اي كه در ميان اين استدلالات زياد به چشم مي‌خورد، اين است كه چرا هزينه‌هاي كلاني كه براي حج خرج مي‌شود را صرف رفع مشكلات در داخل از كشور نكنيم؟ چرا حاجي، هزينه سفر خود به سرزمين وحي را صرف رفع گرفتاري از يك خانواده بي بضاعت ويا تهيه جهيزيه براي يك دختر جوان نمي‌كند و اين شعر را نيز در استدلالات خود استفاده مي‌كنند كه:

دلخوش از آنيم كه حج ميرويم
غافل از آنيم كه كج ميرويم
كعبه به ديدار خدا ميرويم
او كه همينجاست كجا ميرويم
حج به خدا جز به دل پاك نيست
شستن غم از دل غمناك نيست

امام صادق عليه السلام در پاسخ به عمار كه عرض كرد من خودم را آماده كرده ام كه هرساله به حج بروم. يا مردي از افراد خانواده ام را با هزينه خود به حج بفرستم. امام فرمود: آيا بر اين كار مصمم هستي؟ اسحاق گويد: عرض كردم آري، فرمود اگر چنين است يقين داشته باش كه ثروتت زياد خواهد شد و تو را نويد توانگري مي‌دهم

حال سوال اين است كه

۱- چون خدا در همه جا وجود دارد ما بايد حج را ترك كنيم و به سرزمين وحي نرويم؟

۲- آيا داشتن دل پاك و بي توجهي به فرامين الهي براي رسيدن به سعادت و خوشبختي كفايت مي‌كند؟

۳- آيا بهتر نيست كه هزينه حج را براي رفع فقر در جامعه استفاده كنيم؟

در پاسخ به اين سوالات بايد گفت كه در منطق راستين اسلام حج تمتع به عنوان يكي از واجبات الهي معرفي شده است كه با فراهم بودن شرائط نافرماني از آن گناه محسوب مي‌شود و مسلم است كه گناه نه تنها دل آدمي را پاك نمي‌كند، بلكه سبب تيرگي و تاريكي و ناپاكي قلب مي‌شود. چنانچه از اين مسئله مي‌توان در پاسخ به تمام افرادي كه با شانه خالي كردن از انجام تكاليف الهي، آن هم فقط به بهانه پاكي دل، استفاده كرد.

امام خميني رحمه الله عليه در پاسخ به سوال سوم و در تبيين فلسفه حج اينگونه مي‌فرمايند:

«يكي از وظايف بزرگ مسلمانان پي بردن به اين واقعيت است كه حج چيست و چرا براي هميشه بايد بخشي از امكانات مادي و معنوي خود را براي برپايي آن صرف كنند.

وحدت

چيزي كه تا به حال از ناحيه ناآگاهان و يا تحليلگران مغرض و يا جيره خواران به عنوان فلسفه حج ترسيم شده است اين است كه حج يك عبادت دسته جمعي و يك سفر زيارتي - سياحتي است. به حج چه كه چگونه بايد زيست و چطور بايد مبارزه كرد و با چه كيفيت در مقابل جهان سرمايه داري و كمونيسم ايستاد! به حج چه كه حقوق مسلمانان و محرومان را از ظالمين بايد ستاند! به حج چه كه بايد براي فشارهاي روحي و جسمي مسلمانان چاره انديشي نمود! به حج چه كه مسلمانان بايد به عنوان يك نيروي بزرگ و قدرت سوم جهان خودنمايي كنند! به حج چه كه مسلمانان را عليه حكومتهاي وابسته بشوراند. بلكه حج همان سفر تفريحي براي ديدار از قبله و مدينه است و بس!» «صحيفه امام خميني، ج ۲۱، ص ۷۷»

خلاصه كلام آنكه به تنهايي و در پستوهاي خانه نيز مي‌توان نماز را اقامه كرد و به تنهايي و در سرزمين خود مي‌توان هزاران قرباني كرد و هزاران فقير را سير كرد، اما ابرقدرت‌هاي بزرگ دنيا را جز با وحدت و برادري و اتحاد و مقاومتي كه در حج به نمايش جهاني گذاشته مي‌شود، نمي‌توان شكست داد و اين همان فلسفه مهم حج است كه نه كمك به فقرا و نه قرباني و نه نماز و روزه هيچ كدام نمي‌تواند جايگزين آن شود.

همچنين توجه به اين نكته لازم است كه در كشور ما ساليانه هزاران سفر توريستي و تفريحي به كشورهاي مختلف آسيايي و اروپايي صورت مي‌گيرد كه اين مسئله در سال‌هاي اخير نيز رواج بيشتري داشته است:

«بر اساس آمار رسمي تركيه، يك ميليون و ۵۰۰ هزار ايراني در سال ۲۰۱۱ به تركيه سفر كرده‌اند كه گردشگران ايراني بعد از آلمان، روسيه و انگليس بيشترين گردشگران ورودي به تركيه محسوب مي‌شوند.

ايران رتبه چهارم ورود گردشگر به تركيه را داراست كه درآمد حاصل از اين گردشگران ايراني براي تركيه در سال ۲۰۱۱ رقمي معادل يك ميليارد دلار اعلام شده است.»

حال سوال اصلي اين است كه چرا هيچ فرد و يا گروهي خواستار تعطيلي اين سفرها و صرف هزينه‌هاي كلان آن كه گاها با هزينه‌هاي حج قابل مقايسه نيست، نميشود؟

اگر در سايت‌ها و وبلاگ‌ها و شبكه‌هاي مجازي جستجويي اجمالي داشته باشيد، متوجه خواهيد شد كه مطالب متعددي پيرامون مخالفت با حج نوشته شده است كه همگي حكايت از ترك اين فريضه الهي دارد و از مسلمانان به دلائل مختلف خواسته شده است كه اين تكليف الهي را ترك كنند.

بسيار جالب است كه در روايات اسلامي يكي از فوائد مهم فريضه حج، رفع گرفتاري و فقر از جامعه و همچنين توانگري افراد معرفي شده است كه از جمله اين روايات، دو روايت زيبا و شنيدني از امام صادق عليه السلام است كه مي‌فرمايد:
۱- «نديده ام كه چيزي همانند مداومت بر زيارت اين خانه چنان سريع توانگري بياورد فقر بزدايد» [امالي طوسي/۶۹۴/۱۴۷۸]

۲- «همچنين امام صادق عليه السلام در پاسخ به عمار كه عرض كرد من خودم را آماده كرده ام كه هرساله به حج بروم. يا مردي از افراد خانواده ام را با هزينه خود به حج بفرستم.

امام فرمود: آيا بر اين كار مصمم هستي؟ اسحاق گويد: عرض كردم آري، فرمود اگر چنين است يقين داشته باش كه ثروتت زياد خواهد شد و تو را نويد توانگري مي‌دهم» [ثواب الاعمال/۷۰/۴۰]

نكات مهمي را مي‌توان از اين دو روايت بدست آورد:

نكته اول: حج نه تنها سبب فقر نمي‌شود بلكه علتي مهم براي توانگري افراد مي‌باشد.

نكته دوم: آنچه در روايات مخصوصا در روايت دوم به آن تاكيد شده است، توجه به اين نكته است كه نيت شخص سوال كننده آن است كه يا خود به حج برود و يا فردي از خانواده خود كه توانايي مالي ندارد را به همراه خود به حج ببرد.

نكته سوم: مسلم است وقتي حج حاجي مقبول مي‌شود كه او به فكر فقيران و نيازمندان جامعه باشد و از ثروتي كه طبق روايات نصيب او مي‌شود در راه رفع مشكلات و گرفتاري‌هاي جامعه استفاده كند. چنانچه اين مسئله در حج امسال و توسط حجاج شهر‌هاي خوب و سلماس اتفاق افتاد و مبلغ ۴۵۰ ميليون ريال از طرف مسافران سرزمين وحي به مستمندان و فقيران كمك شد.

در پايان آرزو داريم كه مسافران سرزمين وحي بعد از مراجعت از اين سفر آسماني، بيش از گذشته به فكر نيازمندان و مستمندان جامعه باشند و از بركاتي كه در اين سفر مقدس بهره برده اند در مسير كسب رضايت الهي استفاده كنند.

امين ادريسي، بخش اخلاق و عرفان اسلامي تبيان