حضرت علی‌اکبر علیه‌السلام در روز یازدهم شعبان‌المعظم سال 43 هجری قمری از بانو لیلا بنت میمونه به دنیا آمد. در کربلا حدود 25 سال داشت البته سن او را 18 سال و 20 سال هم ذکر کرده‌اند، حضرت علی‌اکبر(ع) شبیه‌ترین فرد به پیامبر(ص) بوده‌اند، پیغمبری که قرآن درباره اخلاق ایشان فرموده: «إنَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ».
 
حضرت علی‌اکبر(ع) چنان شبیه‌ترین مردم به رسول خدا(ص) از نظر شمایل، اخلاق و گفتار بوده که هرگاه اصحاب مشتاق دیدن حضرت رسول(ص) می‌شدند، به چهره نورانی علی اکبر(ع) نگاه می‌کردند، فضایل حضرت علی اکبر(ع) به قدری بود که در زیارت عاشورا به ایشان سلام می‌دهیم: «اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ وَعَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْن ِوَعَلى اَوْلادِ الْحُسَیْنِ وَعَلى اَصْحابِ الْحُسَیْنِ» که لفظ «علی بن الحسین» اشاره به وجود با برکت حضرت علی اکبر(ع)دارد و قبر حضرت نیز پایین قبر امام حسین(ع) قرار دارد.
 
نکته‌ای که در اینجا پیش می‌آید که اگر بگوییم فضایل حضرت علی اکبر(ع) فقط به خاطر این بوده که فرزند امام حسین(ع) بوده، درست نیست، زیرا حضرت علی اکبر(ع) خودشان خودسازی داشته‌اند و شرایط مساعد بوده، همچنین ایشان لقمه حلال نیز خورده‌اند، ولی مهم اختیار انسان است و حضرت به اختیار خود این گونه شده بودند و به همین دلیل امام حسین(ع) در وصف ایشان فرمودند: «اَللّهُمَّ اشهَد عَلی هؤلاءِ القَومِ فَقَد بَرَزَ اِلَیهم غُلامٌ اَشبَهُ النّاسِ خَلقاً وَ خُلقاً و مَنطِقاً بِرَسولِکَ»؛ خدایا شاهد باش بر این قوم به سوی آن‌ها آشکار می‌شود، پسری که شبیه‌ترین فرد از نظر ظاهر و اخلاق و گفتار به پیامبر(ص) است.
 
ابوالفرج اصفهانی در جلالت جناب علی اکبر(ع) نوشته است: روزی معاویه به اطرافیانش گفت: چه کسی سزاوار این خلافت است؟ جواب دادند: تو سزاواری ای معاویه! گفت: نه، سزاوارترین مردم به امر خلافت، علی اکبر فرزند امام حسین(ع) است، همچنین طبری در کتاب «دلایل الامه» می‌نویسد: کثیر بن شاذان می‌گوید: در محضر با سعادت امام حسین(ع) بودم، فرزندش علی ‌اکبر(ع) نیز حضور داشت، آن آقازاده از پدر بزرگوارش انگور خواست با توجه به اینکه فصل انگور نبود، ناگهان امام حسین(ع) دست مبارک خود را بر ستون مسجد زد و از آن خوشه‌ای انگور و موز بیرون آورد و به فرزندانش داد تا میل کند آن گاه رو به من کرد و فرمود: آنچه از مقامات در پیشگاه خداوند برای دوستان و اولیای اوست بیش از این است.
 
درباره شخصیت علی اکبر(ع) گفته شده که وی جوانی خوش چهره، زیبا، خوش زبان و دلیر بود و شجاعت و رزمندگی را از جدش علی بن ابیطالب(ع) به ارث برده و جامع کمالات، محامد و محاسن بود. حضرت علی‌اکبر(ع) اولین شهید عاشورا از بنی‌هاشم بود. شجاعت و دلاوری علی‌اکبر(ع) و رزم‌آوری و بصیرت دینی و سیاسی او در سفر کربلا به ویژه در روز عاشورا متجلی شد.
 
*حضرت علی‌اکبر(ع) برادر بزرگ امام سجاد(ع) و دارای اولاد است
 
به مناسبت سالروز ولادت حضرت علی‌اکبر(ع) با محمدحسین رجبی دوانی پژوهشگر تاریخ اسلام گفت‌وگو کردیم، وی با اشاره به اینکه متأسفانه هیچ اطلاعاتی از گذشته حضرت علی‌اکبر(ع) وجود ندارد و تنها بحث دوره همراهی ایشان با امام حسین(ع)‌ در واقعه عاشورا ثبت شده است، گفت: علت اینکه ما از گذشته حضرت علی‌اکبر(ع)‌ هیچ اطلاعی در دست نداریم، این است که مورخان به افرادی توجه می‌کردند که نقشی در عرصه سیاسی داشته باشند و حضرت علی‌اکبر(ع) با وجود اینکه امام حسین(ع) می‌فرمایند: «اَشبَهُ النّاسِ خَلقاً وَ خُلقاً و مَنطِقاً بِرَسولِکَ» بود، اما با همه عظمتی که شخصیت آن حضرت دارد، تحت‌الشعاع شخصیت والای پدر بزرگوارشان حضرت سیدالشهدا(ع) قرار داشت.
 
وی افزود: طبیعی است وقتی خورشیدی مانند امام حسین(ع) بدرخشد، دیگر ماه نمی‌تواند نوری از خود داشته باشد، در اینکه علی‌اکبر(ع) فرزند بزرگ امام حسین(ع) بوده بحثی نیست، چرا که امام سجاد(ع) در مجلس عبیدالله‌ بن زیاد در پاسخ او که گفت: نام تو چیست؟ فرمود: علی‌ بن‌ حسین! و او گفت که مگر علی‌ بن ‌حسین در کربلا کشته نشد، حضرت فرمود: من برادری داشتم که از من بزرگتر بود و او هم علی نام داشت که توسط مردم کوفه به شهادت رسید.
 
این پژوهشگر تاریخ اسلام ابراز داشت: ما می‌دانیم که امام سجاد(ع) در زمان واقعه عاشورا ازدواج کرده بود و حتی امام باقر(ع) را نیز با خود به مکه و سفر طولانی تاریخ‌ساز آورده بود، از این رو حضرت علی‌اکبر(ع) نیز با توجه به دو نکته ازدواج کرده بود و حتی فرزند هم داشت، نخست حدیثی از امام رضا(ع)‌ داریم که امام به آن اشاره می‌کنند که حضرت علی‌اکبر(ع) «ام‌ ولدی» را به همسری داشت، «ام ولد» به کنیزانی گفته می‌شد که از صاحب خود دارای فرزند می‌شدند و این حداقل ماجرا است که حضرت علی‌اکبر(ع) از کنیز خود دارای فرزندی بود و آن کنیز نیز در حکم همسر آن وجود مقدس به شمار می‌رفت.
 
وی ادامه داد: در زیارتی که برای حضرت علی‌اکبر(ع) از زبان امام صادق(ع)‌ داریم، وقتی به آن بزرگوار سلام می‌کنیم به خانواده و فرزندانش نیز سلام می‌دهیم و این نشان می‌دهد که حضرت علی‌اکبر(ع) بیش از یک فرزند داشته است، منتها چون از گذشته آن حضرت، اطلاعات درستی نداریم و آن بزرگوار هم فعالیت خاصی تا پیش از قیام امام حسین(ع)‌ نداشته است،‌ بنابراین اطلاعات ما از وضعیت ایشان در عرصه سیاسی و اجتماعی بسیار محدود و ناقص است تا چه برسد به مسائل شخصی و خانوادگی حضرت علی‌اکبر(ع).