در اين مطلب كه روز يكشنبه در ستون يادداشت خبرآنلاين منتشر شد، مي‌خوانيد: رفته رفته تكذيب‌ها و تاييد‌ها آغاز شد و پس از روشن شدن اصل ماجرا واكنش‌ها به آن در رسانه‌ها و از جانب اشخاص و چهره‌ها شدت گرفت. حتي برخي از مراجع عظام تقليد نيز به اين خبر واكنش نشان دادند.

اما ماجرا به همين جا ختم نشد. انواع كمپين‌ها و پيام‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي درباره ضرورت برخورد با دولت عربستان شكل گرفت و حتي عده‌اي به فكر تحريم مناسك حج عمره افتادند.

كم كم ابعاد اين مسئله گسترده‌تر شد تا اينكه گروهي از مردم مقابل سفارت عربستان در تهران تجمع كردند و مراتب اعتراضشان را به دولت عربستان با انواع و اقسام شعار‌ها نشان دادند.

در تمام اين مراحل هم نقش شبكه‌هاي اجتماعي پررنگ‌تر از هميشه بود و انواع و اقسام اخبار رسمي و غير رسمي، خبرهاي موثق و شايعات و حتي لطيفه و هجويات و غيره دست به دست مي‌شد.

آيا اين نخستين بار است كه اتفاقاتي از اين دست درباره اتباع ايراني در نقاط مختلف دنيا مي‌افتد؟ پاسخ قطعا منفي است.

نگاهي به آمار ايرانيان زنداني در كشورهاي ديگر از جمله در عربستان نشان مي‌دهد كه اين نخستين باري نيست كه با ايرانيان خارج از كشور بد رفتاري مي‌شود.

اما اين حادثه نقاط مبهم بسياري دارد، اين نوشتار در ادامه سعي مي‌كند نگاهي گذرا به آن‌ها داشته باشد:

۱. اصل حادثه:

دو مامور سعودي در خروجي يك فرودگاه از ميان مسافران يك كاروان دو كودك را جدا مي‌كنند و مي‌برند. سوالي كه مطرح است اين است كه واقعا خطر چنين اقدامي در يك فرودگاه براي كسي كه مي‌خواهد چنين اقدام خلافي كند آن هم در شرايطي كه مامور رسمي دولت است، تا چه اندازه است؟ آيا اين مسئله آنقدر تعجب آور نيست كه شك نكنيم كه اين اقدام برنامه ريزي شده باشد؟

۲. گسترش وسيع خبر

در روزهاي نخست ماجرا در حالي كه بسياري از رسانه‌هاي رسمي سكوت كرده بودند، در سطحي وسيع در شبكه‌هاي اجتماعي اين خبر دست به دست مي‌شد. اين در حالي است كه رسانه‌هاي رسمي داخلي ايران در مواجهه با اين مسئله همانند موارد مشابه قبلي برخورد كرده و تنها به منابع رسمي اكتفا كردند.

هماهنگي تجمع مقابل سفارت عربستان نيز از سوي شبكه‌هاي اجتماعي صورت مي‌گرفت.

۳. سازماندهي محتواي اعتراضات

محتواي پيام‌هاي منتقل شده علاوه بر اعتراض به نفس ماجرا حاوي محتواهايي با مضامين ضد عربي يا مضاميني بود كه شيعه و سني را در تقابل هم قرار مي‌دهد.

در حقيقت به نظر مي‌رسد موج خشم مردمي از اين اتفاق بستري را براي پررنگ كردن نزاع‌هاي قومي و مذهبي در ايران فراهم كرده است.

** نگاه از بالا به حوادث

بايد در نظر داشت كه نمي‌توان به صورت قطعي گفت كه حتما دست‌هايي پشت پرده به دنبال گل آلود كردن فضا هستند.

اما اگر از منظري فرا‌تر از يك اتفاق ساده و واكنش جامعه به آن، به مسئله روابط ايران و عربستان در جامعه نگاه كنيم ممكن است به تحليل‌هاي دقيق تري دست پيدا كنيم.

تقابل ايران و عربستان در منطقه نكته‌اي نيست كه از كسي پوشيده باشد. اين مسئله عمري چند دهه‌اي دارد. با اين وجود در سال‌هاي اخير به خصوص بر سر جريان سوريه، اين تقابل شكلي عيني‌تر به خود گرفته است.

با اين تفاوت كه ايران در معادلات منطقه‌اي دست بالا‌تر را دارد.

از سوي ديگر رويارويي ايران و عربستان محدود به مسئله سوريه و بحرين نيست و اكنون پس از سرنگوني حكومت در يمن و قدرت گرفتن حوثي‌ها كه به ايران نزديك‌تر هستند، رويارويي دو كشور به حياط خلوت عربستان نيز كشيده شده است.

جمهوري اسلامي ايران در ماجراي يمن طبق سياست اصولي خود در ساير نقاط خاورميانه عمل كرد، يعني هيچگاه دخالت مستقيمي در امور داخلي نداشت و طبق اظهارات رسمي بر حق سرنوشت مردم يمن نيز تاكيد كرد.

اما عربستان سعودي مدعي است كه ايران از انقلابيون حوثي حمايت نظامي مي‌كند. به صورت خلاصه آتش جنگ در يمن و دخالت مستقيم عربستان در اين كشور بيش از هميشه ايران و عربستان را در منطقه در مقابل هم قرار داده است.

** با توجه به همه ملاحظات بالا، حالا به چند سوال خواهيم پرداخت:

اگر فضاي تقابل عرب و عجم شكل بگيرد چه منفعتي براي ايران دارد؟

پاسخ به اين سوال بسيار ساده است. نه تنها منفعتي براي ايران ندارد، بلكه بسيار هم ضرر خواهد داشت. دولت سعودي در عربستان و همپيمانانش با توسل به ابزار وسيع تبليغاتي كه دارند در سال‌هاي اخير به شدت موضوع عرب در برابر عجم را در راستاي سياسي ايران هراسي تبليغ كرده‌اند.

اين در حالي است كه اين فضا در ايران اگرچه ممكن است در لايه‌هاي كوچكي از جامعه وجود داشته باشد اما هيچگاه فضاي عمومي جامعه ما اين مسئله را بر نمي‌تابد.

به خصوص كه بخشي از مردم ايران كه خود را ايراني هم مي‌دانند، در جنوب عرب زبان هستند.

بنابراين دامن زدن به دعواي عربي و عجمي در تقابل مستقيم با امنيت ملي ايران است.

** دامن زدن به اختلافات شيعه و سني چه منفعتي براي ايران دارد؟

اين مسئله هم كاملا مشخص است كه نه تنها منفعتي ندارد بلكه در ضديت با منافع ايران است. اولا كه در جاي جاي ايران شيعيان و اهل سنت با هم زندگي مي‌كنند و دامن زدن به اين اختلافات در تباين با امنيت ملي ايران است.

از سوي ديگر با توجه به سياست‌ها و نقش آفريني‌هاي ايران در منطقه به خصوص در مقابله با گروه‌هاي تروريستي درمنطقه مانند داعش نيز دامن زدن به اختلافات شيعه و سني دست ايران را بيش از پيش بسته خواهد كرد.

** دميدن در اختلاف عرب و عجم يا شيعه و سني به سود كيست؟

اولين كسي كه از اين مسئله منتفع مي‌شود، گروه‌هاي افراطي منطقه به خصوص تروريست‌هاي داعش هستند كه نان مخالفت با ايران را مي‌خورند و بيشترين يارگيري را از ميان افراد كم اطلاع‌تر و گروه‌هاي پايين اجتماعي به خود اختصاص مي‌دهند.

آن‌ها از هيجاني و قطبي شدن منطقه بيشترين منفعت را مي‌برند. دولت‌هاي حامي اين گروه‌ها نيز به تبع از اين مسئله بيشترين سود و منفعت را خواهند برد.

** راه جلوگيري و مقابله با مسائلي شبيه آنچه كه در فرودگاه عربستان افتاد، چيست؟

در روزهاي اخير به خصوص در شبكه‌هاي اجتماعي از دولت و مسئولين خواسته شد كه مناسك عمره را تعطيل كنند.

همچنين از مردم مي‌خواستند كه به عمره نروند تا از اين راه دولت عربستان به لحاظ اقتصادي تحت فشار قرار گيرد.

اولا بايد گفت كه سعودي‌ها خود نيز به دنبال اين هستند كه سهميه ايران از حج و عمره را كاهش دهند و با تحريم ايران نه تنها بر آن‌ها فشاري وارد نمي‌شود بلكه آن‌ها استقبال هم خواهند كرد.

جداي از اينكه سهم ايران از ميان زائراني كه همه ساله به حج مي‌روند درصد بسيار پاييني است و تاثيري در اقتصاد عربستان نخواهد گذاشت.

از سوي ديگر پس از گذشت تب و تاب مربوط به اين حادثه، همچنان تعداد كثيري از ايرانيان خواهند بود كه متقاضي رفتن به عمره خواهند بود.

در حقيقت خواست انجام حج و عمره يك خواست دائمي و خواست تحريم حج يك خواست گذراست و عملا تحريم حج نتيجه عكس خواهد داشت.

به نظر مي‌رسد تنها را مقابله با حوادثي از اين دست، هوشياري بيشتر مسئولان براي جلوگيري از چنين اتفاقاتي است و در ادامه و پس از روي دادن اين اتفاقات پيروي از پروتكل‌هاي بين المللي و راه‌هاي قانوني است.

** نتيجه گيري

عملي كه در فرودگاه جده رخ داده است، بسيار زشت است و قطعا مسئولان امر بايد با قدرت آن را پيگيري كنند، اما واكنش‌هاي مردمي نيز نيازمند توجه و هوشياري جدي مردم و مسئولان است.

نبايد بگذاريم كه يك حادثه در اين سطح كل معادلات منطقه‌اي ايران و با همسايگانش را زير سوال ببرد.

همچنين بايد توجه داشت كه به واسطه درگير شدن در احساسات و هيجانات، امنيت ملي خود را تحت الشعاع قرار دهيم.

همچنين بايد مراقب باشيم كه دست بالاي خود در منطقه را با هيجانات واحساسات متزلزل نكنيم.

اينكه اين حادثه نقشه‌اي براي دامن زدن به ايران هراسي و قطبي شدن معادلات منطقه‌اي باشد دور از ذهن نيست.

منبع: خبرآنلاين